Hoe zag Rotterdam er voor de oorlog uit?

Disclaimer: Wij ontvangen een kleine commissie van enkele links op deze pagina.

Rotterdam, bekend om zijn levendige haven en handel, beleefde voor het verwoestende bombardement van 14 mei 1940 een tijdperk van groei en glorie. Vooral het centrum van de stad onderging in twee opvallende periodes een flinke transformatie, die een verhaal vertelt van economische bloei, culturele vitaliteit en stedelijke ontwikkeling. De historische binnenstad had veel smalle straatjes, grachten, bruggen en oude gebouwen, waaronder de imposante Laurenskerk, die al sinds de middeleeuwen - en nog steeds - in het hart van de stad staat.

De Belle Epoque (1900 - 1920)

Belle Epoque, de mooie tijd aan het eind van de negentiende eeuw. Deze periode, ook wel 'de mooie eeuw' genoemd, bracht een golf van economische voorspoed met zich mee. De haven van Rotterdam groeide gestaag, en andere sectoren zoals voedselverwerking (met namen als Jamin en Blueband) en tabaks- en koffiehandel (met bedrijven als Van Nelle) bloeiden op. Rotterdam werd een druk knooppunt van openbaar vervoer, met tal van treinstations die mensen uit verschillende hoeken van het land naar de stad brachten. Dit trok een diverse groep arbeiders aan, voornamelijk uit Brabant en Zeeland, die Rotterdam zagen als een stad van kansen. Velen vestigden zich in de buitenwijken, terwijl het centrum voornamelijk diende als een plek om te werken en te ontspannen.

Natuurlijk had Rotterdam ook zijn minder fraaie kanten, zoals de Zandbuurt, een volkswijk nabij het huidige stadhuis. Deze buurt, bekend om zijn smalle steegjes en kleine huizen, had een beruchte reputatie vanwege illegale handel, prostitutie en geweld. Het stadsbestuur besloot tot sloop en verving de oude buurt door imposante gebouwen, waaronder het nieuwe stadhuis en postkantoor, waardoor de Coolsingel ontstond - een boulevard die een vleugje Parijse grandeur naar Rotterdam bracht.

Werken en Ontspannen (1920 - 1940)

In de daaropvolgende jaren was het centrum van Rotterdam dé plek om te werken en te genieten. De Bijenkorf, die in 1930 werd beschouwd als 'het modernste warenhuis van Europa', bood Rotterdammers een plek om te flaneren en te winkelen. Abraham Tuschinski bracht met zijn bioscopen, theaters en danszalen een flinke dosis vermaak naar de stad. Het centrum bruiste van het leven, terwijl de buitenwijken voornamelijk dienden als slaapgebieden voor de arbeiders.

Foto (boven) uit 1933 van het stadsdeel tussen het Hofplein op de voorgrond, met links de Delftse Poort bij de Delftsevaart. In het midden de Coolsingel met links het Stadhuis en het Postkantoor, en op de achtergrond rechts het Coolsingelziekenhuis. Op de achtergrond links het spoorviaduct en omgeving bij de Laurenskerk, in het midden de Wijnhaven en de Leuvehaven, en rechts de Bijenkorf aan de Schiedamse Vest. Uit het noordwesten.

Foto (boven) uit 1922 van de omgeving van het Hofplein, met op de voorgrond de Delftse Poort aan de Delftsevaart en links het station Hofplein met café-restaurant 'Loos' en café-restaurant 'de Kroon'.

Foto (boven) uit 1935 van de omgeving van de Wijnhaven (links) en de Leuvehaven op het einde, in midden de Gedempte Glashaven en de Lutherse kerk aan de Wolfshoek. Rechts daarvan de Zeevischmarkt, ter hoogte van de Keizersbrug over de Blaak. Op de achtergrond links de Schiedamsedijk, daarachter de Schiedamse Vest en Schiedamsesingel en rechts het Calandplein en de Coolsingel.

Foto (boven) uit 1922 - 1923 van de Oudehaven met het Witte Huis aan de Wijnhaven en het verzamelgebouw Plan C aan de Oudehavenkade, links de Scheepmakershaven en de Wijnhaven, in het midden het postkantoor, het Beursgebouw, het Beursstation en rechts de Sint-Laurenskerk, en op de achtergrond de Leuvehaven.

Het Bombardement en de Wederopbouw

Helaas werd de bloeiende stad abrupt onderbroken door het verwoestende bombardement op 14 mei 1940. De daaropvolgende brand legde het hart van Rotterdam in puin. Maar de Rotterdammers, bekend om hun no-nonsense mentaliteit, lieten zich niet kisten. Met de slogan "Sterker door strijd" begonnen ze aan de wederopbouw, wat uiteindelijk resulteerde in de geboorte van een nieuwe, moderne metropool.

Rotterdam heeft zijn glorieuze verleden niet vergeten. Hoewel de littekens van de oorlog nog steeds zichtbaar zijn, straalt de stad nu als een symbool van veerkracht en vooruitgang, als bewijs van de vastberadenheid van zijn inwoners om tegenspoed te overwinnen en te gedijen in tijden van uitdaging.

Welke gebouwen hebben de bombardementen overleefd?

In de Tweede Wereldoorlog zijn veel gebouwen in Rotterdam verwoest. Toch zijn er een aantal gebouwen die de bombardementen hebben overleefd. De bekendste zijn waarschijnlijk het Stadhuis en de Laurenskerk. Andere gebouwen die de oorlog hebben overleefd zijn onder andere het Groothandelsgebouw, het Schielandshuis, het Erasmushuis, De Doelen, Hotel New York en het Witte Huis.

Foto (boven) uit 1946 ter hoogte van de Nieuwe Maas en de Maasbruggen (Willemsbrug en Spoorbrug) van het Bolwerk en de Oudehaven met het Witte Huis, links de Wijnhaven, verderop de omgeving van de Blaak in het midden, op de achtergrond de Coolsingel met de Beurs, het postkantoor en het stadhuis en rechts de Hoogstraat, de Sint-Laurenskerk en de Botersloot in een lege omgeving

Rotterdam voor de oorlog zelf zien?

Wil je met eigen ogen zien hoe Rotterdam eruitzag voordat de oorlog alles veranderde? Er verschillende manieren om de geschiedenis van de stad te ontdekken en te ervaren. Van het verkennen van indrukwekkende tentoonstellingen tot het maken van inspirerende wandelingen, Rotterdam biedt een schat aan mogelijkheden om het verleden tot leven te brengen. Hier zijn enkele boeiende manieren om de stad van voor de oorlog met eigen ogen te bekijken:

Tentoonstelling De verwoeste stad

Stap binnen in de nieuwe ruimte van Museum Rotterdam ’40 - ’45 NU en beleef het Rotterdam van vóór mei 1940 opnieuw. De tentoonstelling "De Verwoeste Stad" biedt een indrukwekkende kijk op het verleden, met foto's, filmbeelden en historische architectuurmodellen als gids. Het bombardement van 14 mei 1940 betekende een traumatisch keerpunt voor Rotterdam, waarbij een groot deel van de historische binnenstad verloren ging. Bij de wederopbouw koos Rotterdam voor een radicale vernieuwing, wat nog steeds gemengde gevoelens oproept. Een opvallende attractie in de tentoonstelling is een enorme gedetailleerde maquette van het vooroorlogse centrum. Deze maquette biedt een unieke kans om het verdwenen Rotterdam te verkennen en de stad te zien zoals die was vóór de verwoesting. Met foto's, filmbeelden en historische architectuurmodellen van bekende Rotterdamse iconen biedt de tentoonstelling een boeiend inzicht in het verleden van de stad, van vóór het bombardement tot aan de vroege wederopbouw.

meer info

WOII Wandeltour

Ontdek het verhaal van Rotterdam tijdens de Tweede Wereldoorlog met de WOII-wandeltocht door de stad, aangeboden door De Rotterdam Tours. Gedurende 2,5 uur neemt een deskundige gids je mee door het stadscentrum en langs de rivieroever, waar je meer leert over het verwoestende bombardement, de bezetting en de wederopbouw van de stad. Tijdens de tour hoor je indrukwekkende verhalen over de impact van de oorlog op Rotterdam en zie je de monumenten die zijn gebouwd sinds de wederopbouw. Een hoogtepunt van de ervaring is een bezoek aan het dak van Het Witte Huis, waar je kunt genieten van een adembenemend 360º-uitzicht over de stad. Bovendien wordt de tour afgesloten met een smakelijk hapje in de moderne architecturale Markthal. Of je nu deelneemt aan een gedeelde groepswandeling of kiest voor een privétour, deze ervaring biedt een diepgaande inkijk in de geschiedenis van Rotterdam en de veerkracht van de stad tijdens de moeilijke oorlogsjaren.

meer info

Brandgrens Wandeltour

Ontdek de duistere geschiedenis van Rotterdam tijdens de avondwandeltour langs de Brandgrens, verzorgd door Walk Rotterdam. Gedurende 2 uur word je geleid door de verlichte straten van de stad, waarbij je hoogtepunten zoals de Fire Border, het buitenpodium en het spectaculaire Depotgebouw Boijmans verkent, allemaal doordrenkt van de herinneringen aan de verwoestende impact van de Tweede Wereldoorlog. Vanaf het dak van het depot geniet je van een adembenemend uitzicht op de skyline, voordat je door de levendige straten van Rotterdam wandelt, met stops bij de markante Markthal en de unieke Kubuswoningen. Laat je raken door boeiende verhalen over de oorlogsjaren en de wederopbouw van de stad terwijl je de donkere geschiedenis van Rotterdam ontdekt. Met deze avondwandeltour krijg je een uniek inzicht in Rotterdam tijdens een cruciale periode van zijn verleden.

meer info

Brandgrens

Langs de brandgrens van Rotterdam kun je een indrukwekkende wandelroute volgen die je langs de markeringen van het verwoeste gebied leidt. Sinds 14 mei 2010 is de brandgrens van het bombardement gemarkeerd met lichten in de grond, voorzien van een icoon dat vlammen en een silhouet van een Heinkel-bommenwerper en het beeld van Zadkine toont. Op het Noordereiland zijn dezelfde lampen geplaatst, maar hier is het icoon groen en ontbreekt het silhouet van de bommenwerper vanwege 'friendly fire'. De totale lengte van de wandelroute is ongeveer 12 kilometer, en je kunt ervoor kiezen om de route in delen te lopen. Deze denkbeeldige lijn, die tot hoever de verwoestingen reikten, wordt jaarlijks herdacht op 14 mei tijdens de 'Brandgrens herdenking'. De markeringen zijn kleine lichtgevende steentjes die in het trottoir zijn geplaatst en 's avonds oplichten, waardoor ze goed zichtbaar zijn. Je kunt de brandgrens van Rotterdam zelf ontdekken door de route te volgen die gemarkeerd is door deze stenen, die begint bij het Maritiem Museum Rotterdam en langs de volgende straten loopt:

• Wijnhaven
• Blaak
• Hoogstraat
• Meent
• Goudsesingel
• Pompenburg
• Schiekade
• Bergweg
• Vroesenlaan
• Bentincklaan
• Statensingel
• Westersingel
• Mauritsweg
• Karel Doormanstraat
• Schouwburgplein
• Westblaak
• Rochussenstraat
• Mathenesserlaan
• Heemraadssingel
• Vierambachtsstraat

De route eindigt bij het monument 'De Verwoeste Stad' van beeldhouwer Ossip Zadkine, dat staat op Plein 1940 in het centrum van Rotterdam. Onderweg zijn de verschillende lichtgevende steentjes te zien die de brandgrens markeren en informatieborden die meer vertellen over de geschiedenis van het bombardement.

Download de Brandgrens Route en Kaart

Trvia: Wanneer en door wie werd Rotterdam gebombardeerd?

Rotterdam werd gebombardeerd op 14 mei 1940 tussen 13.27 en ongeveer 13.40 door de bommenwerpers van de Luftwaffe, het Duitse luchtmacht. Dit was één dag nadat Duitsland Nederland binnengevallen was. Binnen 15 minuten werd bijna de gehele historische binnenstad van Rotterdam vernietigd door bommen en de branden die daardoor ontstonden. Er kwamen 711 mensen om het leven, en ongeveer 80.000 inwoners waren binnen een kwartier dakloos.

Trivia: Waarom werd Rotterdam gebombardeerd?

De Duitsers hadden een snelle opmars door Nederland, België en Luxemburg gepland in de veldtocht tegen Frankrijk. En omdat de Nederlandse troepen daar tegen verzet booden, reageerden de Duitsers met een bombardement. Het bombardement op Rotterdam was bedoeld om de Nederlanders te overtuigen van de kracht van het Duitse leger, zodat Nederland zou overgeven en de weg vrijmaakte voor hun veldtocht naar Frankrijk. Deze dreiging resulteerde in de overgave van Rotterdam diezelfde dag en op 15 mei 1940 in die van heel Nederland.